Digitalisering en data delen zijn ‘hot’. Iedereen praat erover. Veel partijen zijn ermee bezig. Ook het kabinet heeft behoorlijke ambities op dit onderwerp. Het coalitieakkoord stelt dat de huidige digitale revolutie geweldige kansen biedt voor samenleving en economie. Kansen die benut kunnen worden met een hoogstaande digitale infrastructuur. Die overtuiging hebben vele partijen binnen het domein van goederenvervoer en logistiek al jaren.
De Digitale Transport Strategie goederenvervoer is juist op die leest geschoeid: volledige digitalisering en naadloos data delen in het multimodale goederenvervoer en een toekomstbestendige digitale infrastructuur voor een vlot, veilig en duurzaam goederenvervoer in Nederland. De Basis Data Infrastructuur (BDI) moet het fundament hiervoor leggen. De afgelopen twee jaar is onder de motorkap behoorlijk hard gewerkt. Wat is die BDI eigenlijk? Hoe staat het er momenteel mee? Welke stappen worden er door de Topsector Logistiek en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) gezet? Een korte update.
BDI als afsprakenstelsel
De BDI is een federatieve, voor iedereen toegankelijke en neutrale digitale infrastructuurvoorziening. Géén nieuw, centraal (overheids-)IT-systeem, maar een ‘netwerk van platformen’. Van bestaande en nieuwe, van markt en overheid. Die platformen worden verbonden via een afsprakenstelsel. Dat stelsel bevat de spelregels waar je je als deelnemer aan dient te houden om mee te mogen doen. Denk hierbij aan verschillende rechten en plichten, afspraken over processen, normenkaders en een stukje architectuur met standaarden en techniek die je dient te gebruiken. Wanneer je als bedrijf of overheid hieraan voldoet, kun je op de BDI je data aan anderen beschikbaar stellen en data bij anderen raadplegen.
Datasoevereiniteit en semantische technologie
Veel bestaande federatieve afsprakenstelsels gaan uit van berichtenverkeer. Dat heeft allerlei nadelen, zeker in complexe en dynamische logistieke ketens. Informatie is heel snel achterhaald en het kost veel moeite (telefoon, e-mail, nieuwe berichten) om ketenpartners updates te sturen. Veel makkelijker is het om partijen inzage te geven in de data bij de bron. Op het moment dat het nodig is. De eigenaar van de data bepaalt wie welke data mag raadplegen (datasoevereiniteit), wanneer en waarom. Denk alleen al aan het moment waarop een zeecontainer wordt vrijgegeven in de Rotterdamse haven. Bij deze informatie hebben heel veel ketenpartners belang. Iedereen toegang geven tot de brondata is vele malen efficiënter dan elkaar continu berichten sturen over gewijzigde tijdstippen.
Een toekomstbestendige en schaalbare digitale infrastructuur in het multimodaal goederenvervoer, die gebaseerd is op deze datasoevereiniteit kan niet anders werken dan met zogenaamde ‘semantische technologie’ en ‘linked data’. In de huidige situatie hebben systemen en platformen in het weg- en spoorvervoer en de binnen- en zeevaart elk hun eigen digitale taal en structuur (standaarden, syntaxen, datamodellen) die zijn gebaseerd op het delen van platte tekst. Systemen in bijvoorbeeld wegvervoer en binnenvaart kunnen uit deze tekst geen relaties tussen de data leggen en daar betekenis uit ontlenen. Dit hebben ze wel nodig om bijvoorbeeld het moment van vrijgave van een zeecontainer en de beschikbare capaciteit op een binnenvaartschip bij elkaar te brengen. Om door die situatie heen te breken, dient data als semantische datasets via een ontologie ontsloten te worden. Data delen via één gemeenschappelijke digitale taal en ‘links’ naar de bron van de data, zodat deze via query’s gecombineerd kan worden tot nieuwe informatie. Tot voor kort was er géén semantisch model voor het multimodaal goederenvervoer beschikbaar. Het Europese consortium FEDeRATED heeft, onder leiding van Nederland, een eerste versie ontwikkeld dat toepassing krijgt in de Nederlandse BDI.
BDI en iSHARE
Een semantisch model is slechts één van de componenten van een federatieve digitale infrastructuur als de BDI. Je moet immers als data-eigenaar ook toegang verlenen tot de data. Dat doe je niet zomaar: digitaal vertrouwen realiseren is lastig. Want, hoe controleer je digitaal de identiteit van een systeem of medewerker achter die computer? Hoe authentiseer je gebruiker en controleer je of een bedrijf geautoriseerd is om jouw data te mogen raadplegen? Hiervoor is de afgelopen jaren door de Topsector Logistiek en het ministerie van IenW iSHARE ontwikkeld. iSHARE brengt datasoevereiniteit in de praktijk door de eigenaar van de data in staat te stellen via identificatie, authenticatie en autorisaties partijen tot op data-elementniveau toegang te geven. Bovendien maakt iSHARE iets heel belangrijks in de logistiek mogelijk: delegatie van autorisatie aan subcontractors. Bijvoorbeeld: een chauffeur in dienst van een transportbedrijf dat een opdracht van een ander transportbedrijf overneemt moet weten hoeveel pallets hij moet laden en hoe zwaar ze zijn. De chauffeur hoeft niet te weten welke goederen het betreft, wat de kosten zijn, wie de eindklant is enzovoorts. iSHARE is hiermee een belangrijke basiscomponent van de BDI, maar is niet de volledige BDI.
De BDI-node en twee wegen naar het digitale Rome
De BDI brengt verschillende componenten van een digitale infrastructuur samen:
- componenten op het gebied van de digitale taal: semantisch model, data transformatie en support op bestaande standaarden.
- componenten op het gebied van toegang en identiteit: identificatie, authenticatie, autorisatie.
- componenten op het gebied van vindbaarheid van data: zoekfuncties, index, serviceregister.
Een aantal van deze componenten worden samengebracht in een ‘BDI-node’, een soort stekkerdoos. Iedereen die data wil delen via de BDI, dient deze node in haar eigen systemen te implementeren. Dit kan door de stekkerdoos als het ware op de kast van de computer te zetten. Dat kan eenvoudig en op meerdere manieren.
Het ministerie van IenW werkt allereerst de komende tijd met de Douane, mainports en hun Port Community Systemen aan een aantal eerste toepassingen van de BDI-node in een aantal mainport-achterlandketens. De focus ligt daarbij op data delen tussen overheden onderling en tussen bedrijven en de overheid. Daarbij gaat het om de federatieve koppeling van een aantal grote platformen. Tegelijkertijd werkt de Topsector Logistiek aan het opstarten van zoveel mogelijk use cases, waarbij bedrijven de voordelen van federatief data delen kunnen ervaren. Bijvoorbeeld cases voor afleverprofielen voor winkeldistributie en de import van melk uit het Verenigd Koninkrijk. Beide wegen leiden tot veel leerervaringen over de toepassing van de BDI-node in specifieke cases, maar ook tot nuttige inzichten in hoe de BDI-node verder kan worden verbeterd. De Topsector Logistiek start binnenkort een Adoptie Support Team om als tweede- en derdelijns helpdesk partijen te ondersteunen bij hun start met federatief data delen via de BDI.
In 2022 en 2023: op naar werkende toepassingen en beheer
De Topsector Logistiek, de Logistieke Alliantie en het ministerie van IenW hanteren in het Platform Digitaal Transport een gecoördineerde aanpak bij het realiseren van een digitale transitie in het bedrijfsleven. De gezamenlijke strategie is gericht op het werkend krijgen van zoveel mogelijk toepassingen van data delen via de BDI. Of het nu gaat om het innen van havengelden in binnenhavens, afleverprofielen voor bouw en supermarktdistributie of de import van zuivel uit het Verenigd Koninkrijk en Ierland, het gaat erom bedrijven daadwerkelijk de eerdergenoemde kansen van digitalisering te laten verzilveren. Niet in losse projecten en pilots, maar via structurele toepassingen. Voor de juiste borging zal in nauw overleg met onder andere iSHARE en de Stichting Uniforme Transport Code een eerste publiek-private beheerorganisatie voor het afsprakenstelsel van de BDI worden opgestart. Het gaat er de komende tijd echter ook om actuele en bepalende Europese trajecten op het gebied van data delen te voorzien van werkende praktijkervaringen. Want, er zijn nog geen federatieve infrastructuurvoorzieningen voor logistiek in Europa verder dan de conceptuele R&D-fase. De BDI gaat daar verandering in brengen.
