Gebiedsgerichte aanpak van bouwlogistiek in Katendrecht
Bij gebiedsontwikkeling wordt veel – vaak gelijktijdig – gebouwd. Het vele bouwverkeer legt onvermijdelijk druk op de omgeving en op zaken als verkeersveiligheid en bereikbaarheid. Met een bouwopgave van 3.000 woningen in een drukke woonwijk is dit ook het geval op het Rotterdamse schiereiland Katendrecht. In één van de Living Labs ontwikkelden we daarom voor de gemeente Rotterdam een gebiedsgerichte aanpak voor de bouwlogistiek in Katendrecht.
Gebiedsgerichte aanpak Katendrecht: wat houdt dit in?
- Als onderdeel voor een bouwplaatsvergunning moeten bouwprojecten in Katendrecht een goedgekeurd uitvoeringsplan hebben voor bereikbaarheid, leefbaarheid, veiligheid en communicatie volgens een BLVC-kader.
- Er is een convenant ondertekend tussen gemeente Rotterdam, ontwikkelaars en aannemers voor efficiënter bouwverkeer op Katendrecht.
- Er is een overlegstructuur opgezet waarin de gemeente en de verschillende ontwikkelaars en aannemers mogelijkheden bespreken voor het afstemmen en reduceren van bouwverkeer.
- Gemeenten worden handvatten geboden om effectief te sturen op efficiënte en duurzame bouwlogistiek.
- Ontwikkelaars en aannemers worden geholpen om de bevoorrading van bouwplaatsen efficiënter te organiseren.
- Bewoners, ondernemers en bezoekers hebben meer begrip, omdat ze zien dat partijen initiatieven nemen om de hinder te beperken.
Het mooie van de ontwikkelde aanpak is dat die toepasbaar is in iedere gemeente in Nederland.
Impact van bouwverkeer: Toren NIKO
Toren NIKO, een woningbouwproject met 333 appartementen in Eindhoven, ligt aan de westzijde van Strijp-S. Dit type binnenstedelijke ontwikkeling is een voorloper van toekomstige projecten in stadscentra. Het is ideaal voor het gebruik van een bouwhub tijdens de afbouwfase.
In dit Living Lab onderzochten we:
- Hoeveel bouwverkeer van en naar de bouwplaats reisde.
- Hoe bouwverkeer slimmer kon worden ingericht om zo uitstoot te reduceren en de bereikbaarheid van de bouwplaats te verbeteren.
Er is data verzameld over onder andere:
- Bestelbussen – de impact van het bouwverkeer is bepaald op basis van toegangsgegevens van de bouwplaats. Er is o.a. gekeken naar de uitstoot, reisafstand, ritten per m2 bouwplaats en ritten per woning.
- Vrachtwagens – met een aantal ANPR-camera’s op de bouwplaats werden logistieke bewegingen voor een bouwproject bijgehouden. Deze camera’s zijn gekoppeld aan de RDW-database en bieden inzicht in uitstoot en verplaatsingen.
- Bouwhub – door werkpakketten en vrachtconsolidatie toe te passen, is er aanzienlijk bespaard op transportbewegingen. Werkpakketten werden afgestemd, leveringen gekoppeld en geïnventariseerd.
- Reisbewegingen in context – we hebben gemeenten gevraagd naar hoe ze met bouwverkeer omgaan, met opvallende resultaten.
De beschikbaarheid van deze data bracht het gesprek op gang en vergrootte het bewustzijn van de betrokken partijen over hun impact op het gebied rond Toren NIKO. Met die data kunnen de betrokken partijen slimme acties inzetten om het bouwverkeer efficiënter en duurzamer in te richten.
Festivals als proeftuin voor emissievrij bouwmaterieel
Festivals hebben te maken met een geheel eigen dynamiek. In zeer korte tijd moet het hele festivalterrein worden opgebouwd, waarbij er ontzettend veel druk op de tijdsplanning ligt. Uitloop is geen optie. Het festival ‘Into The Great Wide Open’ dat jaarlijks op Vlieland wordt gehouden, is dit jaar de proeftuin voor emissie-uitdagingen die in de hele bouwsector spelen. De uitdaging: een circulair en klimaatpositief festival in 2025.
Emissievrije festivalbouwplaats
Om dit te realiseren, werd in 2023 al een eerste stap gezet. Aggregaten werden vervangen door vaste netaansluitingen en (rijdende) batterijen. Nu wordt de vervolgstap gezet. Het doel is daarbij tot een emissievrije (festival)bouwplaats te komen, omdat dit ook een vereiste is om een natuurvergunning te verkrijgen. Dit is gelukt, onder andere door de inzet van elektrisch materieel. De machines zijn stiller, comfortabeler en energie-efficiënter.
Kennisachterstand
Het bleek een hele operatie om tot de meest efficiënte en milieuvriendelijke oplossing te komen. Alle potentiële leveranciers van zero-emissie materieel werden gevraagd informatie aan te leveren over bijvoorbeeld het laadvermogen, de capaciteit van de batterij en welke oplader nodig was. Veel van de leveranciers blijken een kennisachterstand te hebben en die gegevens niet voorhanden te hebben. Deze specifieke vragen schudden die organisaties wakker: het is informatie die in de toekomst veel vaker zal worden opgevraagd. Informatie ophalen en delen is essentieel om gezamenlijk vooruit te komen.
2024: klimaatneutraal festival
Toch lukt het om in 2024 tot een klimaatneutraal festival te komen. Het bouwmaterieel is volledig elektrisch en lokaal transport gebeurt met elektrische voertuigen. Het leidt tot een emissievrije bouwplaats, samen met Emission-0. Door tijdens het hele proces te meten en monitoren wordt bovendien veel informatie opgehaald.
Praktijkervaringen als vliegwiel
Voor dit moment wordt gesteld dat de beschikbaarheid van zero-emissie materieel beperkt is, waardoor prijs hoog blijft. Hoewel de kennis op dit vlak nog te beperkt is, zijn er zeker oplossingen voorhanden. Er zijn daarom praktijkervaringen nodig om als vliegwiel te dienen en de kennis en ervaringen terug te koppelen aan de sector.
Fleet Management & monitoring: meten is weten
In de praktijk blijkt op projectniveau veel data van mobiele werktuigen en bouwlogistiek beschikbaar te zijn. Nu we vanwege milieuwetgeving steeds meer moeten rapporteren over onze uitstoot, wordt het steeds belangrijker om deze data op gestructureerde en laagdrempelige wijze inzichtelijk te maken. Bovendien geeft deze data ook nieuwe inzichten ten aanzien van inzet, gebruik en efficiency waarmee de processen in de bouwlogistieke keten niet alleen duurzamer, maar ook verbetert kunnen worden.
Acties
Wat hebben we daarom gedaan? We hebben allerlei verschillende mobiele werktuigen voorzien van sensoren om allereerst de data inzichtelijk te maken. Hierbij hebben we gebruikgemaakt van CAN-bus en brandstofsensoren en indien mogelijk van data uit het “on board device” van de machine. Daarnaast hebben we met een bouwlogistieke software-oplossing data van aan- en afvoerbewegingen van een groot aantal projecten in kaart gebracht.
Resultaten
Met de (primaire) data werden volgens de geldende normen (ISO-14083) en methode (Adblue, uren en brandstof) emissieberekeningen opgesteld en de emissieprestaties inzichtelijk gemaakt. Ten aanzien van het gebruik van Fleetmanagementsystemen voor het monitoren van mobiele werktuigen, werd duidelijk dat vooral het mkb (dat procentueel de meeste mobiele werktuigen bezit) behoefte heeft aan de IT-tools. Bij het monitoren van bouwlogistiek door middel van speciale software bleek dat implementatie. zowel in het project als bij de ketenpartners, veel aandacht vergt.
De opgedane kennis wordt vertaald naar kennis- of instructiemateriaal om de sector verder te verduurzamen en bij te dragen aan een verbetering van de productiviteit op de bouwplaats.
Human Capital Mobiele Werktuigen en Bouwlogistiek
Het programma Human Capital Mobiele Werktuigen en Bouwlogistiek stelde in 2023 een Human Capital Agenda op, dat tot doel heeft structureel kennis, instructies en tooling aan de bouwlogistieke keten toe te voegen.
Human Capital richt zich op drie programmalijnen:
- Training en opleiding
- Verbinden van/met living labs (+1 aanpak)
- Benutten van publiek-private samenwerkingen
Training en opleiding
Logistiek en bouw zijn lange tijd als gescheiden werelden gezien. Om de huidige duurzaamheidstransitie te realiseren, hebben beide sectoren elkaar nodig en zijn kennis en vaardigheden op het snijvlak van bouw en logistiek essentieel. Hiervoor dient opleidingsaanbod te worden ontwikkeld.
Verbinding zoeken
Geleerde lessen uit de Living Labs om te komen tot schone bouwlogistiek, worden vertaald naar kennis, instructies en tooling gericht op professionals. Dit heeft een korte termijn focus. Daarnaast kan bepaalde kennis ook richting het onderwijs worden opgeschaald. Dit heeft een langere planningshorizon.
Living labs zijn geschikte omgevingen om te experimenteren waardoor kennis en innovaties sneller en beter in de bedrijfspraktijk landen.
Future skills
Naast het inventariseren van het huidige beperkte opleidingsaanbod starten we bovendien met de eerste fase van het project Future Skills Mobiele Werktuigen en Bouwlogistiek. Dit project richt zich allereerst op het in kaart brengen van benodigde skills op het snijvlak van bouwlogistiek in bestaande rollen en geeft inzicht in welk aanbod nodig is om deze skills te ontwikkelen. Een vervolgproject richt zich op toekomstige skills , nieuwe rollen en de hiervoor benodigde kennisontwikkeling. Om dat te realiseren wordt onder andere een Learning Community Futureproof Skills opgezet, waarin onderzoek, onderwijs en bedrijfsleven samenwerken aan het ontwikkelen van deze kennis. Daarbij benutten we ook de resultaten en ‘best practices‘ uit de Living labs.
We gaan bovendien de samenwerking aan met de vier Bouwacademies; dit zijn landelijke publiek-private samenwerkingen gericht op transities in de bouw. Het doel is om gezamenlijk bouwlogistieke kennis te ontwikkelen. Dit vergroot het opschalingspotentieel aanmerkelijk.
Heb je vragen over de posters en projecten? Stuur een mail naar info@topsectorlogistiek.nl.