Consumenten gebruiken verschillende mogelijkheden om producten te kopen: fysiek en online winkelen, ophalen en thuis laten bezorgen. COVID-19 heeft op dit moment de mogelijkheid om naar de winkel te gaan fors beperkt. Het aantal online bestellingen is mede hierdoor sterk gestegen. Welk effect hebben de verschillende manieren van aankopen doen op het milieu?
De Hogeschool van Amsterdam en TNO startten eind 2019 een onderzoek naar het effect van de verschillende winkelmogelijkheden op de hoeveelheid CO2-uitstoot. Uit de resultaten blijkt, dat de consument zelf veel invloed kan uitoefenen op de mate van duurzaamheid van het aankopen doen. Lopend of met de fiets naar een afhaalpunt of winkel gaan is de meest duurzame keuze. Als de auto gepakt wordt om maar één pakket of boodschap op te halen is dat verreweg de slechtste keuze. Online bestellen en thuis laten bezorgen is dan een veel betere optie.
Winkelgedrag van de consument
Middels een enquête in december 2019 en januari 2020 (pre-corona) bij 4.468 Nederlandse consumenten is het online aankoopgedrag geanalyseerd. Eén aankoop kan bestaan uit meerdere leveringen en meerdere pakketten per levering. Gemiddeld wordt ongeveer 93% van de online aankopen in één aflevermoment bezorgd. 7% van de aankopen wordt in meerdere aflevermomenten bezorgd. In het onderzoek is gekeken naar de CO2-uitstoot per aankoop. Omdat die uit meerdere leveringen en meerdere pakketten kan bestaan, valt de CO2-uitstoot per aankoop hoger uit dan de CO2-uitstoot per bezorgd pakket.
Er is ook gekeken naar het algemene winkelgedrag van de consument. De auto is het meest gebruikte vervoermiddel in Nederland voor het doen van dagelijkse (49%), niet-dagelijkse (55%) en grote (72%) aankopen. In de afgelopen 13 jaar is de bezoekfrequentie aan winkelgebieden voor dagelijkse aankopen nauwelijks veranderd. Voor niet-dagelijkse en grote aankopen is daarentegen sprake van een aanzienlijke daling in de bezoekfrequentie van winkelgebieden.
Uitstoot van winkelen, afhalen of thuisbezorgen
In dit onderzoek is alleen gekeken naar de CO2-uitstoot van het laatste stuk vervoersbeweging. In het geval van online winkelen gaat het om de bezorging vanaf het laatste distributiecentrum (eventueel via een afhaalpunt of via een winkel) naar het huisadres. Ook retouren zijn meegenomen. In het geval van fysiek winkelen gaat het om de reis van de consument naar de winkel en weer terug.
De analyse laat zien dat winkelen, afhalen of thuisbezorgen allemaal goede keuzes kunnen zijn. In hoeverre een aankoop duurzamer is, hangt af van verschillende factoren: het vervoersmiddel waarmee de consument naar het afhaalpunt of de winkel gaat, de afstand die afgelegd wordt en de mate waarin de consument de rit combineert met andere aankopen. Een slechte keuze is om voor één aankoop of het ophalen van één online-bestelling met de auto naar een fysieke winkel te gaan. Dat veroorzaakt gemiddeld genomen ruim drie keer zoveel uitstoot als het thuis laten bezorgen van een online bestelling. Met de voet of fiets een product ophalen bij een winkel of afhaalpunt is vanuit milieu oogpunt de beste optie.
Het thuisbezorgen van een aankoop in deze steekproef is berekend op gemiddeld 250* tot 550 gram CO2. Dat is te vertalen naar een gemiddelde van 230 gram CO2 per pakket, gebruikmakend van gegevens uit 2017 over pakketvervoer. Recente cijfers (2020) van vervoerders maken het aannemelijk dat in 3 jaar tijd door efficiëntere routes, kleinere verpakkingen en zero-emissie vervoer weer een aanzienlijke verbetering behaald is ten opzichte van dit gemiddelde.
Per productsoort sterke verschillen
In het onderzoek zijn ruim 7.100 online aankopen van consumenten geanalyseerd. Er zijn behoorlijke verschillen te zien per productsoort. Voor elektronica is online winkelen gemiddeld genomen milieuvriendelijker dan fysieke aankopen in deze categorie. Voor cosmetica is het omgekeerd, omdat men vaak in de buurt kan winkelen (dus lopend of op de fiets gaat) en de aankoop kan combineren met andere aankopen en activiteiten.
Slim kiezen
Het onderzoek toont aan dat het gunstig is om afhaalpunten en winkels zo dicht woonlocaties te hebben, zodat ze gemakkelijk te voet of met de fiets bereikbaar zijn. Thuisbezorgen is eveneens een goede manier om producten in huis te krijgen, zeker als het alternatief is om met de auto op en neer te rijden voor de aankoop.
*Vergelijkbaar met de uitstoot van 0,1 tot 0,2 liter benzine
Connekt en TKI Dinalog vormen samen het uitvoeringsbureau van de Topsector Logistiek.