Het is niet alleen voor de brede welvaart van nu, maar voor de toekomstige generaties van belang dat we de leefbaarheid en welvaart goed in het oog houden. De ‘license to operate’ van de logistiek staat al enkele jaren onder druk. Het is daarom van belang dat er aandacht is voor zowel het terugdringen van eventuele negatieve effecten van logistiek als het vergroten van de positieve bijdrage die logistiek levert aan de Nederlandse maatschappij.
Logistiek speelt een cruciale, maar vaak minder zichtbare rol in onze maatschappij. Hoewel er maar drie jaar zit tussen de start van het vorige Topsectorprogramma en dit Uitvoeringsprogramma 2024-2027 ziet de wereld er anders uit. Nederland staat voor grote uitdagingen, denk bijvoorbeeld aan het betaalbaar houden van de zorg, de energiecrisis en de transitie naar een circulaire economie. Logistiek is voor al deze uitdagingen essentieel. Tegelijkertijd loopt het logistieke systeem tegen haar fysieke grenzen aan. De ruimte is schaars, de stikstof problematiek maakt nieuwe aanleg lastig en verstoringen in de keten komen steeds vaker voor. Innovatie in de logistiek is daarmee meer van belang dan ooit, voor maatschappelijke uitdagingen én het Nederlandse verdienvermogen. In het tweede programma hebben we al een aantal initiatieven ontplooid, die daar goed op aansluiten, zoals Carbon Added Accounting voor het aantonen van CO2 uitstoot door de hele keten, of het uitbreiden van de CO2 footprinting methodiek ten behoeve van stikstof reductie in de bouw. In TSL2 hebben al ruim 1.500 partijen actief meegedaan en gebruik gemaakt van ontwikkelde tools of ander materiaal. Met dit nieuwe Topsectorprogramma geven we verdere invulling aan de uitdagingen.
Maatschappelijke en economische uitdagingen met logistiek als enabler van de oplossingen
De volgende ontwikkelingen zijn van grote invloed op de logistiek en daarmee van invloed op dit uitvoeringsprogramma:
- Disrupties en geopolitieke ontwikkelingen
Sinds 2019 hebben veel disrupties van uiteenlopende aard plaatsgevonden met impact op de logistiek en supply chains. Van de Covid-19 pandemie tot de blokkade van het Suezkanaal, van de groeiende internationale politieke spanningen tot tekorten (zoals aan chips of gas) en van congestie tot droogteproblematiek. Deze disrupties maken dat we anders zijn gaan kijken naar onze logistiek en de manier waarop we onze ketens inrichten. Veerkracht van het systeem en strategische autonomie zijn daarmee aanzienlijk belangrijker geworden, zowel voor de brede welvaart in Nederland als het economisch verdienvermogen van individuele bedrijven. De oplopende geopolitieke spanningen maken het belang van een sterk logistiek systeem in Nederland en haar achterland van onschatbare waarde. Aantoonbaarheid (verifieerbaar) van veroorzaakte uitstoot en herkomst en proces van grondstoffen en onderdelen en de eisen die daar vanuit de overheid aan worden gesteld (CSRD) worden belangrijker.
- Verduurzaming: Verduurzaming was al een belangrijk doelstelling voor de Topsector Logistiek. Nu de 1,5 graad opwarming langzaam in zicht komt is het noodzakelijk om zo snel mogelijk te handelen. Alleen door nu flink in te zetten op een verduurzaming houden we de wereld leefbaar, elke uitstootreductie gaat op dit moment verschil maken. Dit is ook terug te zien in Europese en nationale wet- en regelgeving voor het MKB en grote bedrijven. De gepaste (praktische) ondersteuning en inzichten uit de TS Logistiek helpen ook deze bedrijven mee te krijgen in de transitie. We bouwen voort op ontwikkelde methodieken en tooling.
- Energietransitie en Circulaire economie: Door de energietransitie veranderen de goederenstromen door Nederland. Hernieuwbare energiestromen vragen om andere vormen van logistiek en vergroot de vraag naar de al schaarse (logistieke) ruimte in Nederland. Het kabinet heeft zich ten doel gesteld om in 2030 een halvering van het gebruik van grondstoffen te bereiken en in 2050 een volledig circulaire economie te hebben. Dit heeft grote consequenties voor de logistiek en het verdienvermogen van Nederlandse bedrijven. Supply chains moeten anders worden ingericht, retourstromen en verwerking moeten betaalbaar en efficiënt zijn. Ook hier speelt aantoonbaarheid een belangrijke rol.
- Schaarste in (milieu- en fysieke) ruimte en personeel :De druk op de ruimte, ook voor logistieke stromen neemt toe. Dit betreft niet alleen de stedelijke omgeving, maar voor heel Nederland; het draagvlak voor de ontwikkeling van nieuw groot logistiek vastgoed neemt af, evenals bijvoorbeeld de veiligheidsbeleving van vervoer van gevaarlijke stoffen. Infrastructuur is schaars, ruimte voor nieuwe aanleg is er zowel fysiek als in (stikstof)regelgeving nauwelijks, dus is veel aandacht nodig voor beter benutten van bestaande infrastructuur en modaliteiten. Daarnaast is de krapte op de arbeidsmarkt ongekend groot; praktisch opgeleid personeel en chauffeurs zijn nauwelijks te krijgen. Tegelijkertijd neemt het draagvlak voor invulling door arbeidsmigratie af. Dit maakt dat het arbeidstekort nijpender is dan ooit. Onderzoek naar het verlagen van de afhankelijkheid van laaggeschoolde arbeid is essentieel om de logistiek op langere termijn draaiend te houden.
- Digitalisering: Digitalisering is ook geen nieuwe ontwikkeling voor het TSL3 programma. Wel is in digitalisering de afgelopen jaren veel gebeurd en gaan ontwikkelingen in de EU snel. De focus verschuift van een insteek naar data delen en samenwerking naar digitaal zaken doen en de eisen die daaraan worden gesteld. De Basis Data Infrastructuur (BDI) legt daarvoor het fundament. De rol van de Topsector Logistiek is complementair aan de rol van Digitale Infrastructuur Logistiek (een Nationaal Groeifondsproject) en richt zich op het ontwikkelen van usecases in het bedrijfsleven.
Samenwerken aan leefbaarheid: naar een duurzaam, veerkrachtig en bestendig logistiek systeem
Om logistiek op lange termijn het meest van meerwaarde te laten zijn voor de economie en maatschappij, richt de Topsector Logistiek met het programma 2024 – 2027 zich op een duurzaam, veerkrachtig en bestendig logistiek systeem. Bedrijven en overheden helpen we met onze kennis- en innovatiekracht om niet alleen mee te gaan in de ontwikkelingen, maar ook succesvol te innoveren, ketens opnieuw in te richten, nieuwe diensten aan te bieden en zo een belangrijke bijdrage te leveren aan het oplossen van de maatschappelijke uitdagingen om de leefbaarheid te vergroten. Nederland is de draaischijf van Europa dat is niet alleen vanuit economisch oogpunt van belang maar ook voor de strategische autonomie van heel Europa. Het behouden van onze logistieke kracht is belangrijk en vraagt om meer veerkracht en het beter inzetten van ons (infrastructurele)netwerk en kennis- en innovatiekracht.
Dit zijn onderwerpen die je vast herkent als onderwerpen die de logistieke wereld dagelijks bezig houdt.
Hoofddoelen:
Duurzaam
- In lijn met het klimaatakkoord staat de logistiek en goederenvervoer voor een flinke reductieopgave.
- In het programma 2021-2023 zijn al flinke stappen gezet op het gebied van het inzichtelijk maken van CO2-uitstoot, aantoonbaarheid, gedragsverandering en elektrificatie.
- Ook in het nieuwe programma zal de Topsector zich richten op een duurzame logistiek. Hierin zal de focus voornamelijk liggen op reductie CO2-, NOx- en fijnstof uitstoot, om hiermee bij te dragen aan de maatschappelijke opgaven en ook het Nederlandse verdienvermogen van de toekomst veilig te stellen.
- De footprinting methodiek is al ontwikkeld en klaar voor opschaling door de brancheorganisaties. De focus van de Topsector verschuift naar het verhogen van keteneffectiviteit met effect op CO2, fijnstof en NOx uitstoot.
Veerkrachtig
- In de snel veranderende wereld, wordt het belang van veerkrachtige supply chains steeds belangrijker.
- Wereldwijde disrupties, denk bijvoorbeeld aan COVID-19, droogte of de oorlog in Oekraïne, hebben de afgelopen tijd verstrekkende gevolgen gehad voor de logistiek, leveranciers en arbeidskrachten.
- Een veerkrachtige supply chain wordt gedefinieerd door zijn adaptief vermogen en herstelcapaciteit en robuustheid van de infrastructuur. Dit is essentieel voor de brede welvaart én het toekomstige verdienvermogen voor het Nederlandse bedrijfsleven.
- In het nieuwe programma van de topsector zal de Topsector de focus leggen op het vergroten van het adaptief- en herstelvermogen van de logistiek.
Bestendig
- Nederland raakt steeds voller, er zal kritisch gekeken moeten worden naar wat wel- en wat niet meer past en kan.
- Nederland lijkt tegen de grenzen aan te lopen. Bijvoorbeeld in fysieke ruimte, milieuruimte (stikstof en CO2-uitstoot) en schaarste in personeel.
- Dit resulteert steeds vaker in conflicten/spanningen tussen verschillende stakeholders. “license to operate” van logistiek en het bedrijfsleven wordt steeds vaker in twijfel getrokken.
- Groei is niet langer een gegeven / vanzelfsprekendheid. We moeten daarom de bestaande kennis en middelen goed inzetten, middels optimale benutting van de modaliteiten en het netwerk van Nederlands corridors van waterwegen, autowegen, spoorwegen, en buisleidingen inclusief de knooppunten als luchthavens, zeehavens en inland terminals. En de ruimte voor groei gericht inzetten voor de energietransitie en circulariteit.
- Daarom is het des te belangrijker antwoord te geven op de vraag hoe we van meerwaarde kunnen zijn voor Nederland en Europa.
