Digitalisering en data delen zijn ‘hot’. Iedereen praat erover. Veel partijen zijn ermee bezig. Ook het kabinet heeft behoorlijke ambities op dit onderwerp. Het coalitieakkoord stelt dat de huidige digitale revolutie geweldige kansen biedt voor samenleving en economie. Kansen die benut kunnen worden met een hoogstaande digitale infrastructuur. Die overtuiging hebben vele partijen binnen het domein van goederenvervoer en logistiek al jaren.
De Digitale Transport Strategie goederenvervoer is juist op die leest geschoeid: volledige digitalisering en naadloos data delen in het multimodale goederenvervoer en een toekomstbestendige digitale infrastructuur voor een vlot, veilig en duurzaam goederenvervoer in Nederland. De Basis Data Infrastructuur (BDI) moet het fundament hiervoor leggen. De afgelopen twee jaar is onder de motorkap behoorlijk hard gewerkt. Wat is die BDI eigenlijk? Hoe staat het er momenteel mee? Welke stappen worden er door de Topsector Logistiek en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) gezet? Een korte update.
BDI als afsprakenstelsel
De Basis Data Infrastructuur (BDI) is een afsprakenstelsel waarmee deelnemende partijen gezamenlijk (federatief) data uitwisselen. Een afsprakenstelsel geeft specificaties en spelregels: van techniek tot digitale taal tot contracten en governance. Een partij die het afsprakenstelsel wil toepassen investeert voor eigen rekening en risico in IT-systemen en organisatie. Daarna kan die partij naadloos automatisch digitaal data delen met een andere deelnemer: het voordeel komt uit de gemeenschappelijke afspraak.
Datasoevereiniteit en semantische technologie
Veel bestaande federatieve afsprakenstelsels gaan uit van berichtenverkeer. Dat heeft allerlei nadelen, zeker in complexe en dynamische logistieke ketens. Informatie is heel snel achterhaald en het kost veel moeite (telefoon, e-mail, nieuwe berichten) om ketenpartners updates te sturen. Veel makkelijker is het om partijen inzage te geven in de data bij de bron. Op het moment dat het nodig is. De eigenaar van de data bepaalt wie welke data mag raadplegen (datasoevereiniteit), wanneer en waarom. Denk alleen al aan het moment waarop een zeecontainer wordt vrijgegeven in de Rotterdamse haven. Bij deze informatie hebben heel veel ketenpartners belang. Iedereen toegang geven tot de brondata is vele malen efficiënter dan elkaar continu berichten sturen over gewijzigde tijdstippen.
Een toekomstbestendige en schaalbare digitale infrastructuur in het multimodaal goederenvervoer, die gebaseerd is op deze datasoevereiniteit kan niet anders werken dan met zogenaamde ‘semantische technologie’ en ‘linked data’. In de huidige situatie hebben systemen en platformen in het weg- en spoorvervoer en de binnen- en zeevaart elk hun eigen digitale taal en structuur (standaarden, syntaxen, datamodellen) die zijn gebaseerd op het delen van platte tekst. Systemen in bijvoorbeeld wegvervoer en binnenvaart kunnen uit deze tekst geen relaties tussen de data leggen en daar betekenis uit ontlenen. Dit hebben ze wel nodig om bijvoorbeeld het moment van vrijgave van een zeecontainer en de beschikbare capaciteit op een binnenvaartschip bij elkaar te brengen. Om door die situatie heen te breken, dient data als semantische datasets via een ontologie ontsloten te worden. Data delen via één gemeenschappelijke digitale taal en ‘links’ naar de bron van de data, zodat deze via query’s gecombineerd kan worden tot nieuwe informatie. Tot voor kort was er géén semantisch model voor het multimodaal goederenvervoer beschikbaar. Het Europese consortium FEDeRATED heeft, onder leiding van Nederland, een eerste versie ontwikkeld dat toepassing krijgt in de Nederlandse BDI.
BDI en iSHARE
Een semantisch model is slechts één van de componenten van een federatieve digitale infrastructuur als de BDI. Je moet immers als data-eigenaar ook toegang verlenen tot de data. Dat doe je niet zomaar: digitaal vertrouwen realiseren is lastig. Want, hoe controleer je digitaal de identiteit van een systeem of medewerker achter die computer? Hoe authentiseer je een gebruiker en controleer je of een bedrijf geautoriseerd is om jouw data te mogen raadplegen? De BDI bouwt op een bestaand innovatief afsprakenstelsel voor digitaal vertrouwen voor data delen wat in Nederland ontwikkeld is : iSHARE (Trust Framework for Data Sharing). Dat krijgt momenteel ook internationaal voet aan de grond in referentiemodellen voor andere stelsels. Belangrijk voor de automatische uitwisseling van data met partijen in andere landen
Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werkt de komende tijd met de Douane, de mainports en hun Port Community Systemen aan de uitwerking van een aantal eerste praktijktoepassingen. Tegelijkertijd werkt de Topsector Logistiek aan het opstarten van zoveel mogelijk use cases, zodat bedrijven de voordelen van federatief data delen kunnen ervaren. Ook start de Topsector Logistiek binnenkort met een Adoptie Support Team om als tweede- en derdelijns helpdesk partijen te ondersteunen bij hun start met federatief data delen via de BDI.
In 2022 en 2023: op naar werkende toepassingen en beheer
De Topsector Logistiek, de Logistieke Alliantie en het ministerie van IenW hanteren in het Platform Digitaal Transport een gecoördineerde aanpak bij het realiseren van een digitale transitie in het bedrijfsleven. De gezamenlijke strategie is gericht op het werkend krijgen van zoveel mogelijk toepassingen van data delen via de BDI. Of het nu gaat om het innen van havengelden in binnenhavens, afleverprofielen voor bouw en supermarktdistributie of de import van zuivel uit het Verenigd Koninkrijk en Ierland, het gaat erom bedrijven daadwerkelijk de eerdergenoemde kansen van digitalisering te laten verzilveren. Niet in losse projecten en pilots, maar via structurele toepassingen. Het gaat er de komende tijd ook om actuele en bepalende Europese trajecten op het gebied van data delen te voorzien van werkende praktijkervaringen. Want, er zijn nog geen federatieve afsprakenstelsels voor logistiek in Europa verder dan de conceptuele R&D-fase. De BDI gaat daar verandering in brengen.
